Temat zaburzeń integracji sensorycznej jest równie popularny co otoczony niezliczoną liczbą mitów i niedomówień. Większość z nas, na pytanie “Ile mamy zmysłów?”, odpowie automatycznie, że 5. Otóż nie! Mamy ich więcej, a od ich prawidłowego funkcjonowania i przetwarzania informacji, których dostarczają, zależy m.in. jakość naszego życia. Jak to się zatem dzieje, że u niektórych ludzi te procesy przetwarzania i interpretowania bodźców są zaburzone? Dlaczego te zaburzenia mają aż tak wielki wpływ na funkcjonowanie osoby dotkniętej tym problemem? Jak zdiagnozować czy to “już” zaburzenia SI, czy jeszcze “taka uroda” danej osoby? Na te pytania postaram się odpowiedzieć poniżej.
Czym są zaburzenia integracji sensorycznej?
Żeby zacząć rozmowę na temat diagnozowania zaburzeń integracji sensorycznej musimy mieć jakiś punkt odniesienia w postaci tak zwanej “normy”. Zdrowy człowiek, czy to dziecko czy też dorosły, ma wrodzoną zdolność do doświadczania i interpretowania informacji napływających z otaczającego go świata i robi to za pomocą sprawnie funkcjonujących zmysłów oraz mózgu, który te informacje interpretuje. Nasz mózg rejestruje napływające do niego w każdej sekundzie naszego życia wiadomości, a następnie je rozszyfrowuje, porządkuje i nadaje im priorytety. Odpowiedzią na doświadczane bodźce jest nasza reakcja odnosząca się do nich (może to być np. pobudzenie czy zignorowanie). O zaburzeniach integracji sensorycznej mówimy wtedy, kiedy układ nerwowy nieprawidłowo przetwarza informacje docierające z receptorów, czego konsekwencją jest nieadekwatna reakcja niedostosowana do nasilenia i rodzaju działającego bodźca. Zaburzenia mogą dotyczyć bodźców pochodzących z systemów:
czuciowych, w tym czucie powierzchowne np. dotyk, oraz czucie głębokie (propriocepcyjne),
węchowych,
wzrokowych,
smakowych,
słuchowych,
równowagi.
Nietrudno sobie wyobrazić, że jeśli zakłócimy przepływ bądź też interpretację informacji dostarczanych z któregoś z tych zmysłów, nasz komfort życia znacząco się obniży, co w konsekwencji przełoży się na nasze zachowanie. Jeśli tracę poczucie równowagi ogarnia mnie lęk przed poruszaniem się, jeśli nadmiernie reaguję na dotyk czegokolwiek będzie mnie drażnić nawet zwyczajna koszulka założona na ciało, jeśli nie czuję we właściwy sposób swojego ciała i nie będę potrafił oszacować swojej siły nietrudno zgadnąć, że mogę niechcący zrobić sobie lub innym krzywdę. Z takich (oraz wielu innych, których nie sposób tu wszystkich wymienić) właśnie powodów zgłaszają się do nas rodzice z dziećmi domniemując, że źródło trudności w codziennym funkcjonowaniu ich pociech tkwi właśnie w nieprawidłowościach z obszaru integracji sensorycznej.
(Jeśli chcecie pogłębić swoją wiedzę na temat tego czy w ogóle jest integracja sensoryczna i zaburzenia SI odsyłam do lektury naszych pozostałych artykułów w tym temacie: Czym jest integracja sensoryczna? oraz Czym są zaburzenia integracji sensorycznej?)
Zaburzenia SI mogą się manifestować w postaci nadwrażliwości dotykowej czyli np. niechęci do dotykania różnych faktur. (fot. Centrum Terapii Dziecięcej Toto)
Jakie są powody zgłoszenia się na diagnozę integracji sensorycznej?
Wśród najczęstszych powodów i objawów, które skłaniają rodziców do zgłaszania się na diagnozę integracji sensorycznej są:
skierowanie od innego specjalisty (np. psychologa, fizjoterapeuty, neurologa, logopedy) bądź też od nauczyciela przedszkolnego / szkolnego,
silne reakcje emocjonalne dziecka, trudności w opanowaniu swoich emocji,
nadmierna ruchliwość, chęć bycia w ciągłym ruchu, wysoki poziom pobudzenia ruchowego (łatka “niegrzecznego dziecka”),
niezgrabne i niezborne ruchy, trudności z koordynacją ruchową,
niechęć do kontaktu fizycznego z innymi osobami (np. dotykanie, przytulanie) lub wręcz przeciwnie - poszukiwanie kontaktu i mocnego dotyku (“rzucanie się” na innych, mocne przytulanie, gryzienie),
unikanie pewnych faktur (np. przedmiotów śliskich, lepkich, mokrych, brudzących) i konsystencji, odmowa chodzenia np. po piasku, trawie,
skrajna niechęć do czynności pielęgnacyjnych takich jak np. obcinanie paznokci, mycie głowy,
problem z doborem garderoby (np. preferencja konkretnych materiałów, krojów, długości nogawek, rękawów, odmowa noszenia skarpet itp.), problem ze zmianą ubrań w różnych porach roku, “drapiące” metki,
niechęć do zabaw na: zjeżdżalni, huśtawkach, karuzeli, trampolinie itp., trudności z równowagą, oceną odległości,
unikanie jedzenia o określonej konsystencji, fakturze, dławienie się i odruch wymiotny podczas spożywania niektórych posiłków, duża wybiórczość pokarmowa,
ssanie, żucie, gryzienie i jedzenie przedmiotów niejadalnych (np. ubrania, zabawki, przedmioty znalezione na podłodze/ziemi),
umiłowanie ciasnych przestrzeni, leżenia pod ciężką kołdrą, kocem; przepychania i noszenia ciężkich przedmiotów, potrzeba mocnego docisku i masażu.
Czy to, co przeczytałeś wyżej brzmi jakkolwiek znajomo? Jeśli tak, zobaczymy wspólnie jak diagnozuje się zaburzenia SI.
Pierwsze spotkanie - wywiad z rodzicem
Na pierwsze ze spotkań diagnostycznych zawsze zapraszamy rodziców/opiekunów bez dziecka! Jest to bardzo istotne z naszego punktu widzenia, aby nie rozmawiać o problemach dzieci w ich obecności, zwłaszcza, że najczęstszą przyczyną zgłoszenia się na diagnozę integracji sensorycznej są trudności w obszarze zachowania i/lub emocji. Na wywiad zapraszamy najchętniej oboje rodziców (zdziwilibyście się wiedząc się jak często postrzeganie tego samego dziecka przez matkę i ojca różni się od siebie), a jeśli nie możecie być razem, to z doświadczenia wiemy, że lepiej aby pojawiała się mama, mająca zazwyczaj w pamięci więcej szczegółów z dotychczasowego przebiegu rozwoju dziecka. Przed pierwszym spotkaniem, w zależności od wieku dziecka, otrzymujecie od nas albo kwestionariusze do wypełnienia, albo maila z linkiem, pod którym znajdziecie wywiad do uzupełnienia. Wysłany przez nas kwestionariusz to dość szczegółowa ankieta, w której wspólnie będziemy poszukiwać czynników, które mogły wpłynąć na potencjalne zaburzenia, a drugi dokument to “Profil sensoryczny”, który pozwala nam wstępnie określić jak funkcjonują poszczególne zmysły dziecka. Oprócz omówienia kwestionariuszy terapeuta przeprowadza z Wami rozmowę, w trakcie której dopytuje o zgłaszane trudności, zachowanie dziecka, jego funkcjonowanie w domu, w grupie przedszkolnej/szkolnej i wszystkie inne tematy, które mogą dostarczyć dodatkowej wiedzy na temat przyczyn i objawów domniemanych zaburzeń SI. To jest ta część diagnozy, w której to od Was otrzymujemy bazową wiedzę na temat dziecka i już na tym etapie często klarują się nam się jakieś hipotezy na temat obszarów szczególnie ważnych zbadania.
Drugie i trzecie spotkanie - testy, próby, obserwacje
Diagnoza dziecka w wieku 12 msc.-4 lata
W Centrum Terapii Dziecięcej Toto korzystamy z dostępnego w Polsce wystandaryzowanego narzędzia do diagnozy dzieci poniżej 4 lat jakim jest KATIS (Komputerowy Asystent Terapii Integracji Sensorycznej). To zbiór prób testowych dostosowanych stopniem trudności do najmłodszych dzieci. Zadania do wykonania są w nich łatwiejsze i nie zawsze wymagają tak ścisłej współpracy ze strony dziecka. Przeprowadzone testy dają odpowiedź na pytanie o przyczyny problemów z poziomem wrażliwości sensorycznej i sposobem reaktywności przejawiających się nieprawidłową reakcją na różnego rodzaju bodźce. Podczas diagnozy sprawdzane są również potencjalne trudności ruchowe, w tym problemy z równowagą, koordynacją, itd. Na przeprowadzenie diagnozy mamy zarezerwowane aż dwa spotkania, w związku z czym jest tutaj czas przeznaczony zarówno na wykonywanie zadań jak i na wcześniejszą chwilę adaptacji oraz ewentualną dodatkową obserwację swobodnej i kierowanej aktywności dziecka już po wykonaniu wszystkich prób. W zależności od wieku dziecka i jego zachowania w spotkaniach tych mogą również uczestniczyć rodzice/opiekunowie.
Reakcja na ruch rotacyjny to jeden z obszarów, który badamy podczas diagnozy zaburzeń integracji sensorycznej (fot. Centrum Terapii Dziecięcej Toto)
Diagnoza dziecka powyżej 4 lat
W diagnozie zaburzeń procesów integracji sensorycznej powyżej 4 r.ż. wykorzystuje się dwa podstawowe narzędzia oraz obserwację swobodnej i kierowanej aktywności dziecka. Pierwsze z narzędzi - tzw. obserwacja kliniczna to nic innego jak zestaw prób, które ma wykonać dziecko, a zadaniem terapeuty jest ocena jakościowa i ilościowa wykonanego zadania. Próby te mają charakter ruchowy, czasem liczona jest w nich liczba powtórzeń danego ruchu, a czasem długość jego trwania. Zawsze jednak brana jest pod uwagę jakość wykonania zadania. Drugie z narzędzi - Testy Południowokalifornijskie to również zestaw prób testowych, głównie ruchowych, choć nie tylko, który wykonywany jest ściśle wg określonych instrukcji, a wyniki tych prób są przykładane do norm i w ten sposób terapeuta jest w stanie ocenić czy u danego dziecka występują zaburzenia czy też nie. Ważna w tych spotkaniach jest jeszcze wspomniana przeze mnie obserwacja swobodnej i kierowanej aktywności dziecka. Wychodząc z założenia, że nasz organizm świetnie wie jakich bodźców potrzebuje, a jakich powinien unikać, patrzymy zarówno na preferowane przez dziecko aktywności jak i na te, których stara się wystrzegać. W zależności od wieku dziecka i jego zachowania w spotkaniach tych mogą również uczestniczyć rodzice/opiekunowie.
Czwarte spotkanie - omówienie wyników i zalecenia
Na czwarte i zarazem ostatnie spotkanie zapraszamy ponownie samych rodziców/opiekunów. Ta wizyta ma na celu zapoznanie Was z wynikami testów i prób oraz z diagnozą występowania bądź też nie zaburzeń integracji sensorycznej. W jej trakcie jesteście Państwo informowani nie tylko o wynikach, ale także o wpływie zaburzeń SI (jeśli takowe zostały zdiagnozowane) na codzienne funkcjonowanie dziecka. Dodatkowo terapeuta zgłasza ewentualną potrzebę konsultacji z innymi specjalistami lub lekarzami oraz omawia przygotowaną przez siebie tak zwaną “dietę sensoryczną” czyli nic innego jak zestaw zaleceń i ćwiczeń do wdrożenia w domu.
Mam nadzieję, że napisany przeze mnie artykuł rozwiał nieco wątpliwości i odpowiedział, choć po części, na pytania, które zadajecie sobie Państwo przed rezerwacją diagnozy SI. Jeśli cokolwiek niepokoi Was w rozwoju waszej pociechy zapraszam na spotkania (konsultacje, diagnozy), na których z pewnością znajdziemy odpowiedzi na nurtujące Was pytania.
Sabina Baranowska
terapeuta integracji sensorycznej
neurologopeda
Comentarios