Autyzm w dwóch słowach
O ile obecnie świadomość społeczna neuroróżnorodności jest o wiele większa niż w ubiegłym stuleciu, o tyle - rozumienie i rozpoznawanie cech ze spektrum autyzmu wcale nie jest proste. Wiąże się to z niepowtarzalnością każdego człowieka, a więc i złożonością dotyczącą sposobu jego funkcjonowania. Objawy niekiedy nie są widoczne przez otoczenie do czasu aż przed daną osobą nie zostaną postawione takie wymagania społeczne, które przekraczają jej możliwości przystosowania się. Pomimo indywidualnej różnorodności nasilenia i formy objawów, wszystkie je można zebrać w ogólniejsze kategorie, dotyczące:
interakcji społecznych i komunikacji;
ograniczonych i powtarzalnych zachowań, zainteresowań, które są nieadekwatne do wieku, nadmiarowe lub nietypowe;
Diagnoza stawiana jest gdy:
spełnione są kryteria dotyczące występowania objawów w okresie rozwojowym,
objawy te skutkują znacznym upośledzeniem ogólnego funkcjonowania osoby diagnozowanej.
Wyzwanie diagnostyczne - ADOS-2 odpowiedzią?
Przed diagnostami postawione jest zatem nie lada wyzwanie, by od szeregu różnych możliwych wyjaśnień pokazujących mechanizm powstawania i/lub przyczyn pewnych problemów dziecka, dostrzec te, które spowodowane są zaburzeniem rozwoju. Wymaga to dużej wiedzy o prawidłowym rozwoju człowieka, czynnikach wywołujących patologię i opisach tych zaburzeń. Doświadczenie pracy z osobami ze spektrum, dopełnia więc wiedza o tym czym ASD nie jest (autyzm w osobowości neurotycznej, w psychozie, trauma i nadużycie, zaburzenia opozycyjno-buntownicze). Dopełnieniem obrazu o osobie badanej jest użycie odpowiednich narzędzi diagnostycznych, pozwalających policzyć i - dzięki temu - zebrać i porównać pewne cechy. W niniejszym artykule zostanie przybliżone jedno z popularnych badań, mianowicie - test ADOS-2. Dowiedzą się Państwo również o jego miejscu w procesie diagnostycznym zaburzeń ze spektrum autyzmu.
Co to jest ADOS-2?
ADOS-2 jest protokołem obserwacji stosowanym jako składowa w procesie diagnozy autyzmu. Narzędzie to zostało:
częściowo usystematyzowane, czyli posiada określony zestaw prób i zadań, które są konieczne do zrealizowania w trakcie badania, by móc ocenić ilościowo ich wykonanie.
wystandaryzowane, czyli poddane procesowi przekształcenia danych do wspólnego formatu, by umożliwić ich analizę.
Cel i sposób przeprowadzenia badania
Przeprowadzenie testu ma na celu wywołanie u osoby badanej pewnych zachowań społecznych, ale w naturalnym kontakcie z diagnostą. Aspekty takie jak użycie określonego zestawu pomocy i przechodzenie przez ściśle zdefiniowane kryteria oceny wymagają bezwzględnego przestrzegania. Procedura badania umożliwia jednak taką elastyczność, że badanie przeprowadzone jest w formie zabawy, rozmowy i nie powoduje dystresu u osoby badanej.
W zależności od stopnia rozwoju zdolności językowych i wieku badanego stosowana jest jedna z pięciu możliwych wersji testu. Wybór taki umożliwia dostosowanie zadań do możliwości tego, kto jest badany. Pozwala to uniknąć stawiania nieadekwatnych wymagań, co opiera się na rozumieniu tego, że nastolatek czy dorosły wymaga innego traktowania niż małe dziecko.
Przeprowadzenie badania umożliwia diagnoście obserwowanie różnych aspektów zachowania, mówiących o możliwościach badanego w zakresie pięciu sfer:
języka i komunikacja,
wzajemności w interakcjach społecznych,
zabawy/wyobraźni,
zachowań stereotypowych i sztywnych zainteresowań,
oraz innych zachowań odbiegających od normy.
W zależności od wieku dziecka oraz jego umiejętności językowych ADOS-2 będzie wyglądał nieco inaczej. Na zdjęciu zestaw do swobodnej zabawy dla najmłodszych. Fot. Centrum Terapii Dziecięcej Toto.
Najpierw zbierane są dane jakościowe - informacje o tym, jak zachował się badany. Potem następuje ilościowe ich odzwierciedlenie i zestawienie w dwóch skalach:
Afekt społeczny
Ograniczone i powtarzane zachowanie.
Takie działania umożliwiają podanie wyniku całkowitego, który można porównać z odpowiednim dla danego modułu progiem odsiewowym. Tak zwany “punkt odcięcia” umożliwia więc ustalenie, czy zachowanie badanego wskazuje, czy nie wskazuje na zaburzenia ze spektrum autyzmu.
Protokół umożliwia szczegółowe planowanie i kontrolowanie procesu terapeutycznego, wyszczególniając te obszary, które są najbardziej problematyczne dla danej osoby. Może mieć funkcję rewalidującą dotychczasowy rozwój lub postępy terapeutyczne u tych, którzy mieli już postawioną diagnozę ASD. Zastosowanie znajduje również w badaniach naukowych.
Kto może posługiwać się testem ADOS-2?
Specjaliści z kręgu medycyny, psychologii, logopedii czy pedagogiki po uprzednim przebyciu szkolenia z zakresu zastosowania protokołu w praktyce klinicznej. Istotne jednak jest - jak już było wspomniane wcześniej - posiadanie doświadczenia w pracy z osobami z zaburzeniami rozwojowymi.
Diagnoza w zespole
Obecna wiedza na temat normy i patologii rozwoju pokazuje jak wiele informacji trzeba zebrać by zrozumieć funkcjonowanie człowieka. Krzywdzącym byłoby patrzenie na jednostkę tylko pod jednym kątem skoro mamy świadomość wielu perspektyw. Dlatego obecnie najczęstszą i zalecaną praktyką diagnozy ASD jest wielospecjalistyczne ujęcie charakterystyk dotyczących badanego. W skład zespołu opiniującego powinni więc wchodzić zarówno psychologowie, neurologopedzi jak i psychiatrzy, mimo że to Ci ostatni wydają końcowe zaświadczenie lekarskie uznawane za pełnoprawną diagnozę nozologiczną.
Mam nadzieję, że powyższy wpis przybliżył charakterystykę protokołu ADOS-2, ale również, że wskazał iż jest to jednak tylko narzędzie w rękach badacza i nie przesądza o ostatecznej diagnozie. Dlatego wszystkich zainteresowanych lub zaniepokojonych rozwojem swojego dziecka rodziców zapraszamy na konsultację psychologiczną lub neurologopedyczną pozwalającą zastanowić się nad rozterkami ze specjalistą. W naszym Centrum Terapii Dziecka TOTO już niebawem będziecie mogli Państwo zamówić wykonanie badania testem ADOS-2 przez wykwalifikowaną kadrę.
Anna Słońska
psycholog, psychoterapeuta w trakcie szkolenia
Więcej informacji znajdziesz na stronie Diagnoza autyzmu.
Commentaires